Antybiotyki w żywności ? wpływ na konsumenta, antybiotykoodporność
Często można spotkać się z opinią, że to właśnie dieta, to co jemy na co dzień, ma największy wpływ na nasz organizm i nasze zdrowie. Dlatego konsumenci coraz uważniej czytają etykiety i chcą wiedzieć coraz więcej o kupowanych produktach, dotyczy to również żywności pochodzenia zwierzęcego.
Mimo rygorystycznych regulacji prawnych, zdarza
się, że w produktach odzwierzęcych wykryta zostaje niedozwolona obecności antybiotyków. Jest to najczęściej konsekwencją niewłaściwego przebiegu podawania leków zwierzętom, od których została ta żywność pozyskana lub podawania leków niedozwolonych. Nie powinno to pozostawać obojętne dla konsumenta, ponieważ regularne spożywanie nawet niewielkich ilości antybiotyków w żywności odzwierzęcej może negatywnie wpływać na zdrowie.
Krótko o historii antybiotyków (1)
Odkrycie i zastosowanie antybiotyków uważane jest za najważniejsze osiągnięcie medycyny XX wieku. Przełomowym momentem było odkrycie penicyliny w 1929 roku i zastosowanie jej w leczeniu chorób bakteryjnych u ludzi i zwierząt. Nie trzeba było długo czekać na odkrycie, że antybiotyki podawane zwierzętom w paszy powodują przyrost masy ciała, w efekcie czego zostały na szeroka skalę wprowadzone również do ich praktyki żywieniowej.
Mówi się, że lata 50 i 60 ubiegłego wieku to „złota era” antybiotyków, kiedy stosowano je szeroko zarówno u ludzi jak i zwierząt hodowlanych (leczniczo oraz w żywieniu). Nadużywanie i niewłaściwe stosowanie leków przeciwbakteryjnych w hodowli zwierząt i medycynie ludzi stało się przyczyną nieprzewidzianych, negatywnych skutków. Najbardziej niebezpiecznym jest pogłębianie się i rozprzestrzenianie zjawiska antybiotykoodporności drobnoustrojów. Pierwsza wzmianka o problemie antybiotykoodporności powiązanej ze stosowaniem antybiotyków w hodowli zwierzęcej pojawiła się w 1969 roku.
Już od 1986 roku kilka krajów europejskich zaczęło wprowadzać zakaz stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu. W całej Unii Europejskiej zakaz ten obowiązuje od 1 stycznia 2006 roku. Zauważono jednak, że decyzja ta spowodowała wzrost użycia antybiotyków w celach leczniczych i terapeutycznych.
Antybiotykoodporność
Wzrastająca odporność drobnoustrojów na leki przeciwdrobnoustrojowe, czyli antybiotyki, została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za jedno z największych zagrożeń dla zdrowia człowieka w XXI wieku (2). W Unii Europejskiej w wyniku zakażeń wywołanych przez bakterie odporne na kilka rodzajów antybiotyków rocznie umiera ponad 25 000 pacjentów (3). Leczenie ludzi znanymi medycynie antybiotykami niestety coraz częściej okazuje się być nieskuteczne.
Uodpornianie się bakterii na stosowane w medycynie antybiotyki jest częściowo zjawiskiem naturalnym, wynikającym z leczenia chorób zakaźnych środkami przeciwdrobnoustrojowymi. Ulega ono jednak znacznemu pogłębieniu w wyniku nadmiernego stosowania tych środków farmakologicznych, zarówno u ludzi jak i zwierząt. Wyniki badań naukowych i organizacje eksperckie, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), czy też Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) wskazują, że istotną przyczyną narastania problemu lekooporności jest nadużywanie antybiotyków w medycynie i hodowli zwierząt (4). Niewłaściwe stosowanie antybiotyków u zwierząt hodowlanych powoduje wzrost niebezpieczeństwa zarażania ludzi opornymi drobnoustrojami poprzez spożycie żywności od nich pozyskiwanych (5). Już niewielka ilości antybiotyków spożywanych przez człowieka w produktach odzwierzęcych może przyczyniać się do powstawania w organizmie ludzkim lekoopornych szczepów bakteryjnych (6), co znacznie utrudnia leczenie.
Oporne na terapie antybiotykowe szczepy bakterii dostają się również do środowiska poprzez odchody zwierząt. Jak oszacowano około 75% antybiotyków podawanych zwierzętom nie jest przez nie całkowicie trawiona i wraz z odchodami trafiają do środowiska (7). Stamtąd przenikają np. do wód powierzchniowych, które z kolei mogą być wykorzystywane do podlewania warzyw, które spożywamy.
Ponadto antybiotyki występujące w odzwierzęcych produktach spożywczych mogą prowadzić do powstawania reakcji alergicznych, a także uszkodzeń wątroby i zaburzeń żołądkowo-jelitowych (8).
---------
(1) M. Przeniosło-Siwczyńska, K. Kwiatek, Dlaczego zakazano stosowania w żywieniu zwierząt antybiotykowych stymulatorów wzrostu?, Życie Weterynaryjne, 2013, 88(2)
(2) The bacterial challenge: time to react. ECDC/EMA joint technical report (September 2009)
(3) Priority Medicines for Europe and the World, Kaplan W, Laing R. Geneva: World Health Organization (2004) (Leki priorytetowe dla Europy i Świata – Kaplan W., Ling R., Genewa: Światowa Organizacja Zdrowia (2004 r.))
(4) NARODOWY INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO – PAŃSTWOWY ZAKŁAD HIGIENY, Komunikat w sprawie EUROPEJSKIEGO DNIA WIEDZY O ANTYBIOTYKACH, 2013
(5) Joint Opinion on antimicrobial resistance (AMR) focused on zoonotic infections. EFSA Journal 7(11) 1372 (2009). (Wspólna opinia w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe koncentrująca się na zakażeniach odzwierzęcych. Dziennik EFSA m7(11):1372 (2009)).
(6) A. Posyniak, Występowanie antybiotyków w żywności – aspekty prawne i analityczne kontroli pozostałości, Życie Weterynaryjne, 2001, 86(9)
(7) Chee-Sanford, J.C. et al. (2009). Fate and transport of antibiotic residues and antibiotic resistance genes following land application of manure waste. Journal of Environmental Quality, 38(3)
(8) A. Gajda, Występowanie tetracyklin w tkankach i produktach pochodzenia zwierzęcego – przyczyny i skutki, Medycyna Weterynaryjna, 2012, 68 (11)
