Prawne regulacje kwestii GMO w Polsce
Podstawowym aktem prawnym normującym kwestie organizmów genetycznie zmodyfikowanych w Polsce jest ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. z 2007 r. Nr 36, poz. 233), która weszła w życie z dniem 26 października 2001 r. i została znowelizowana w roku 2003 (nowelizacja weszła w życie z dniem 8 sierpnia 2003 r.).
Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych reguluje kwestie:
- zamkniętego użycia organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO),
- zamierzone uwalnianie GMO do środowiska,
- wprowadzanie do obrotu produktów GMO,
- wywóz za granicę i tranzyt produktów GMO,
- właściwość organów administracji rządowej w sprawach GMO.
Ustawy nie stosuje się do modyfikacji genetycznych genomu ludzkiego. W sprawach dotyczących żywności i środków farmaceutycznych stosuje się przepisy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz przepisy prawa farmaceutycznego, o ile nie są sprzeczne z przepisami ustawy. W sprawach dotyczących pasz stosuje się przepisy ustawy o paszach, a w zakresie uprawy roślin i obrotu materiałem siewnym – ustawy o nasiennictwie.
Organem administracji rządowej właściwym w sprawach GMO w Polsce jest minister do spraw środowiska. Do zakresu działania ministra w kwestiach GMO należy:
- wydawanie zgody na zamknięte użycie i zamierzone uwolnienie GMO do środowiska,
- wydawanie zezwoleń na wprowadzenie do obrotu produktów GMO,
- wywóz lub tranzyt produktów GMO,
- koordynacja kontroli i monitorowanie działalności regulowanej ustawą oraz koordynacja gromadzenia i wymiany informacji dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i środowiska w zakresie GMO.
Minister do spraw środowiska wdraża ponadto postanowienia Protokołu Kartageńskiego o bezpieczeństwie biologicznym (w Polsce obowiązuje od 9.03.2004 r.). Organem opiniodawczo-doradczym ministra w sprawach GMO jest Komisja ds. GMO.
Nadzór oraz kontrolą przestrzegania przepisów prawa, dotyczących GMO prowadzą również uprawnione instytucje państwowe:
- Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa,
- Inspekcja Weterynaryjna,
- Inspekcja Ochrony Środowiska,
- Państwowa Inspekcja Sanitarna
- Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno- Spożywczych
- Inspekcja Handlowa,
- Państwowa Inspekcja Pracy,
- organy administracji celnej w zakresie kontroli legalnego obrotu GMO.
Wprowadzone do obrotu produkty GMO
Żywność genetycznie zmodyfikowana, a więc żywność wyprodukowana z GMO lub zawierająca GMO lub ich fragmenty lub kombinację GMO, jest dopuszczona do obrotu w Polsce w oparciu o rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy, które określa wymagane procedury w tym zakresie. Organem wydającym decyzje w sprawie wprowadzenia do obrotu żywności GMO jest Komisja Europejska. Urzędem właściwym do przyjmowania wniosków o wprowadzenie do obrotu żywności GMO pochodzenia roślinnego na terenie Polski jest Główny Inspektorat Sanitarny.
Rejestr zatwierdzonych do obrotu w UE produktów GMO można znaleźć pod linkiem:
http://ec.europa.eu/food/dyna/gm_register/index_en.cfm
Znakowanie produktów z GMO
Zasady znakowania produktów genetycznie zmodyfikowanych reguluje rozporządzenie 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r., które stanowi, że produkty z GMO muszą posiadać stosowną informację o tym fakcie na opakowaniu, jeżeli zawartość składników GMO jest nie mniejsza niż 0,9% ich masy. W przypadku gdy cały produkt jest genetycznie zmodyfikowany, jego etykieta powinna zawierać oznaczenie: „produkt genetycznie zmodyfikowany”. Jeśli tylko niektóre składniki są genetycznie zmodyfikowane, obok nazwy składnika należy umieścić napis "genetycznie zmodyfikowany". Napis i informacja powinny być czytelne i zapisane czcionką tej samej wielkości, co nazwa składnika lub produktu. Brak odpowiedniego oznaczenia produktu GMO stanowi wykroczenie i jest zagrożone karą grzywny.
Nie ma obowiązku znakowania produktów, pochodzących od lub ze zwierząt karmionych paszą GMO. Określenie "pasza genetycznie zmodyfikowana" oznacza paszę zawierającą, składającą się lub wyprodukowaną z GMO. Zgodnie z nowelizacją ustawy o paszach z 2012 r. w naszym kraju do 2017 r. dozwolony jest wytwarzanie, obrót i stosowanie w żywieniu zwierząt pasz genetycznie modyfikowanych. Obowiązywanie wpisanego do ustawy w 2006 r. zakazu takich działań zostało objęte moratorium na podstawie dwóch kolejnych nowelizacji. Czasowe zawieszenie wejścia w życie tego zakazu obowiązuje do 2017 r. Organem kompetentnym w sprawach pasz genetycznie zmodyfikowanych w Polsce jest minister właściwy do spraw rolnictwa.
Akty prawne regulujące kwestie GMO w Polsce:
- Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych ( Dz.U. 2001 Nr 76 poz. 811, z późn. zm.),
- Ustawa o paszach z dnia 22 lipca 2006 r., z późniejszymi zmianami,
- Ustawa z dnia 28 grudnia 2012 r. o nasiennictwie1), 2),
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lutego 2002 r. w sprawie szczegółowego sposobu funkcjonowania Komisji do spraw GMO,
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie określenia wzorów wniosków dotyczących zgód i zezwoleń na działania w zakresie organizmów genetycznie zmodyfikowanych,
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2002 r. - ocena zagrożenia,
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. - listy organizmów patogennych oraz ich klasyfikacji,
- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 kwietnia 2004 r. w sprawie urzędów celnych właściwych dla przywozu lub wywozu produktów GMO,
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2013 r.w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810,
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego ziemniaka odmiany Amfora.
Akty prawne regulujące kwestie GMO w Unii Europejskiej:
I. Dyrektywy i rozporządzenia KE:
- Rozporządzenie Komisji 49/2000 (zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1139/98, dotyczące obowiązkowego oznaczania na etykietach umieszczonych na niektórych środkach spożywczych, wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie innych danych niż przewidziane w dyrektywie 79/112/EWG).
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/18/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylająca dyrektywę Rady 90/220/EWG.
- Rozporządzenie (WE) NR 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy.
- Rozporządzenie (WE) NR 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. dotyczące możliwości śledzenia i znakowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych, wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie i zmieniające dyrektywę 2001/18/WE.
- Rozporządzenia (WE) nr 1946/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie transgranicznego przemieszczania organizmów genetycznie zmodyfikowanych.
- Rozporządzenie Komisji Nr 65/2004 z dnia 14 stycznia 2004 r. ustanawiające system określania i przydzielania niepowtarzalnego identyfikatora dla organizmów zmodyfikowanych genetycznie.
- Rozporządzenie Komisji (WE) nr 641/2004 z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad wykonywania rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady odnoszące się do wniosków o zatwierdzenie nowego typu żywności i paszy genetycznie zmodyfikowanej, powiadamiania o istniejących produktach oraz przypadkowym lub technicznie nieuniknionym występowaniu materiału genetycznie zmodyfikowanego, który pomyślnie przeszedł ocenę ryzyka.
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/41/WE z dnia 6 maja 2009 r. w sprawie ograniczonego stosowania mikroorganizmów zmodyfikowanych genetycznie.
II. Decyzje
- Decyzja Rady 2001/204 uzupełniająca dyrektywę 90/219/EWG w zakresie kryteriów określania stopnia bezpieczeństwa dla zdrowia ludzi i dla środowiska w odniesieniu do typów mikroorganizmów zmodyfikowanych genetycznie.
- Decyzja Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. dotycząca zawarcia w imieniu Wspólnoty Europejskiej Protokołu z Kartageny o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodności biologicznej.
http://www.mos.gov.pl/artykul/2086_gmo/8806_gmo.html
http://www.ekoportal.gov.pl/opencms/opencms/rdata-GMO/